Είναι απλά ζωηρός, απρόσεκτος και υπερκινητικός;;Μπορεί και όχι!

 
Διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητα (Attention Deficit Hyperactivity Disorder)

Για το παιδί με το σύνδρομο αυτό ο κόσμος μοιάζει με ένα ανοιχτό ραδιόφωνο που δεν  «πιάνει» καλά τη συχνότητα με αποτέλεσμα να μεταδίδονται ταυτόχρονα διάφορα μηνύματα που τελικά είναι ακατανόητα. Πολλά παιδιά, ιδιαίτερα στις πρώτες τάξεις του δημοτικού σχολείου χαρακτηρίζονται από τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς ως  «ζωηρά», «υπερκινητικά», ή «απρόσεκτα».

Τα χαρακτηριστικά αυτά μας προβληματίζουν όταν είναι έντονα και επιβαρύνουν την καθημερινή ζωή του παιδιού και τη σχολική επίδοση. Τότε αποτελούν πιθανόν συμπτώματα μιας διαταραχής της ανάπτυξης  που στη γλώσσα των ειδικών αποκαλείται  Διαταραχή ΕλλειμματικήςΠροσοχής-Υπερκινητικότητα (ΔΕΠ-Υ)
Η υπερκινητικότητα αποτελεί μία από τις συνηθέστερες αιτίες παραπομπής των παιδιών σε υπηρεσίες ψυχικής υγείας (Κάκουρος, 2008).  Αναλυτικότερα, τα προβλήματα που απασχολούν τους γονείς και τους παιδαγωγούς είναι κυρίως οι μαθησιακές δυσκολίες και τα προβλήματα συμπεριφοράς που αντιμετωπίζουν συχνά τα παιδιά αυτά. Η κληρονομικότητα φαίνεται πώς διαδραματίζει  σημαντικό ρόλο στην εμφάνιση της ΔΕΠ-Υ, καθώς φαίνεται από σχετικές έρευνες ότι συχνά στην οικογένεια του παιδιού υπάρχει ένας ή περισσότεροι συγγενείς πρώτου ή δεύτερου βαθμού που να παρουσιάζει ανάλογα συμπτώματα. Βέβαια αν το παιδί θα παρουσιάσει τα συμπτώματα της ΔΕΠ-Υ εξαρτάται από το πώς θα αλληλεπιδράσει η κληρονομικότητα με το περιβάλλον του παιδιού (για παράδειγμα φαίνεται ότι συμβάλλει στη εμφάνιση της ΔΕΠ-Υ το κάπνισμα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης). Μια άλλη άποψη υποστηρίζει ότι η ΔΕΠ-Υ οφείλεται σε δυσλειτουργία του πρόσθιου εγκεφάλου στην μετωπιαία περιοχή ,εξαιτίας της οποίας το παιδί δεν μπορεί να ξεχωρίσει το σημαντικό από το μη σημαντικό ερέθισμα και για το λόγο αυτό δεν μπορεί να σταματήσει τις αυτόματες αντιδράσεις του στα διάφορα ερεθίσματα.

Κύρια χαρακτηριστικά της ΔΕΠ-Υ:

Απροσεξία:

• Το παιδί δεν μπορεί να συγκεντρωθεί στις σχολικές του εργασίες .

• Κάνει λάθη απροσεξίας.

• Δεν ακολουθεί τις οδηγίες.

• Αργεί να ολοκληρώσει μια απλή εργασία και πολλές φορές αποφεύγει εργασίες που απαιτούν προσοχή, συγκέντρωση και μεγάλη έκταση π.χ  εκθέσεις.

• Στο παιχνίδι δεν μπορεί να ακολουθήσει  τους κανόνες, αφαιρείται, δείχνει να αποστασιοποιείται ,  με εξαίρεση κάποια παιχνίδια που αγαπούν εξαιρετικά  και ιδιαίτερα παιχνίδια  στον Η/Υ.

Υπερκινητικότητα:

• Τα παιδιά κινούνται ακόμα και στον ύπνο.

• Κουνούν τα χέρια και τα πόδια νευρικά, ακόμα και όταν κάθονται.

• Σηκώνονται από το θρανίο τους στην τάξη, τρέχουν,σκαρφαλώνουν, συστρέφονται, «δεν μπορούν να σταθούν σε ένα μέρος».

• Δεν ζητούν την άδεια να σηκωθούν από το θρανίο ή να φύγουν από την τάξη δεν αντέχουν να μείνουν ακίνητα, αισθάνονται να «πνίγονται», αν δεν κινηθούν.

Παρορμητικότητα:Τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ πρώτα ενεργούν και μετά σκέφτονται.

• Δεν περιμένουν τη σειρά τους, «πετάγονται», διακόπτουν τους άλλους για να μιλήσουν και απαντούν χωρίς να περιμένουν να ολοκληρωθεί η όποια ερώτηση τους απευθύνεται.

• Κάνουν αυτό που θέλουν χωρίς να υπολογίζουν τις συνέπειες των πράξεών τους.

• Κάνουν τον «κλόουν» μέσα στην τάξη, παράγουν  παράξενους θορύβους.

Όπως ανέφερα και παραπάνω, λόγω των κύριων χαρακτηριστικών της ΔΕΠ-Υ επηρεάζεται σημαντικά  η σχολική επίδοση των παιδιών και  συχνά εμφανίζουν σημαντικές μαθησιακές δυσκολίες. Το αποτέλεσμα είναι να απορρίπτονται από τους συμμαθητές τους και να αναπτύσσουν μειωμένη αυτοεκτίμηση, συναισθηματικά και κοινωνικά προβλήματα, καταθλιπτικά συμπτώματα, άγχος και προβλήματα συμπεριφοράς. 

Η αντιμετώπιση
Η αντιμετώπιση του προβλήματος της ΔΕΠ-Υ συνίσταται σε πολλούς διαφορετικούς παράγοντες. Περιλαμβάνουν την ενημέρωση τόσο  των γονέων  του παιδιού σχετικά με τη φύση και τα θέματα που προκύπτουν από την ύπαρξή της  εν λόγω διαταραχής όσο και την σχετική ενημέρωση  των δασκάλων του, αλλά  και το ίδιο το παιδί. Η ενημέρωση αυτή προσαρμόζεται ανάλογα με το ποιος είναι ο αποδέκτης της(γονέας, δάσκαλός, παιδί).

Ο ειδικός θα πρέπει να αξιολογήσει τις πληροφορίες αυτές σύμφωνα με το όφελος του παιδιού. Οι γονείς ,για παράδειγμα θα χρειαστεί να ενημερωθούν αλλά και να εκπαιδευτούν για το πως θα χειρίζονται τη δυσλειτουργική συμπεριφορά του παιδιού στο σπίτι αλλά και στις κοινωνικές του επαφές. Σε ό,τι αφορά τους δασκάλους, κρίνεται απαραίτητη η συνεργασία τους τόσο σχετικά με μαθησιακά θέματα όσο και θέματα συμπεριφοράς του παιδιού στο σχολείο.

Συσχετιζόμενα  με τη ΔΕΠ-Υ συμπτώματα για το ίδιο το παιδί,όπως είναι η χαμηλή αυτοεκτίμηση και το χαμηλό κίνητρο για μάθηση και το άγχος, θα πρέπει έγκαιρα να διερευνηθούν και να αντιμετωπιστούν. Σε κάποιες περιπτώσεις παιδιών με ΔΕΠ-Υ είναι πιθανόν να χρειαστεί θεραπεία με φάρμακα λόγω των έντονων συμπτωμάτων σε συνδυασμό με τις παραπάνω παρεμβάσεις σε μαθησιακό,κοινωνικό και διαπροσωπικό επίπεδο. Η αντιμετώπιση της ΔΕΠ-Υ είναι μια πολυεπίπεδη αναγκαιότητα. Σύμφωνα με τη βιβλιογραφία σε κάθε τάξη υπάρχουν 1 ή 2 μαθητές με ΔΕΠ-Υ. Συχνά, οι δάσκαλοι και οι γονείς αγανακτούν και απογοητεύονται, όταν δυσκολεύονται στο χειρισμό της συμπεριφοράς των παιδιών αυτών. Και είναι ανθρώπινο. Ως  ενήλικες ,όμως,  έχουν ίσως μεγαλύτερη αντοχή στη ματαίωση και την απογοήτευση. 

Κάθε παιδί με ΔΕΠ-Υ έχει τις δικές του ξεχωριστές ικανότητες και πρέπει η αντιμετώπιση της διαταραχής να εστιαστεί και σε αυτές. Τα παιδιά αυτά χρειάζονται όρια και ανθρώπους με πολύ υπομονή! 

(Πηγή: Ε. Κάκουρος (2008) Το υπερκινητικό παιδί, οι δυσκολίες τους στη μάθηση και στη συμπεριφορά. Ελληνικά Γράμματα)